Phần đầu của bài chia làm hai phần dành cho doanh nhân và thương gia đang có dự định đến Việt Nam. Lời khuyên dựa trên kinh nghiệm của tác giả sau khi ở lại đây lâu dài. Bài viết nêu ra một số quan niệm sai lầm liên quan đến việc kinh doanh phổ biến ở Việt Nam và tóm tắt tiềm năng của Việt Nam về thương mại và du lịch.
Việt Nam với 77 triệu dân, tăng trưởng GDP 7% trong bốn năm liên tiếp, trung bình khoảng 14% và được tiếp cận với thị trường tiên tiến (đặc biệt là Hoa Kỳ sau khi ký hiệp định thương mại song phương) ) với động lực xuất khẩu mạnh mẽ - khoảng 30% trong năm (2003)!
Với sự hội nhập sâu rộng của Việt Nam vào thế giới (WTO năm 2005 và 2006) và đặc biệt là các cấu trúc kinh tế khu vực (AFTA thành viên đầy đủ = cắt giảm 5% thuế nhập khẩu đối với các nước thành viên trong năm 2005) hiện nay nền kinh tế Việt Nam đặc biệt trong lĩnh vực của nhà nước bị trì trệ, phải đối mặt với việc tái cấu trúc nhằm mục đích thâm nhập vào hiệu quả sản xuất ngay lập tức. Nếu không sẽ có sự đe dọa "tiếp quản" không chỉ bởi thị trường xuất khẩu Việt Nam mà cả thị trường trong khu vực từ các con hổ châu Á (Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Singapor). Kết quả là sự mở cửa thực sự của nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là sự gia tăng nhập khẩu các công nghệ cần thiết. Tốc độ tăng trưởng nhập khẩu đạt 38% (01-06 / 01-06 / 2002). Vì vậy bây giờ đang là thời gian để bắt đầu suy nghĩ một cách nghiêm túc về thị trường Việt Nam.
Huyền thoại và thực tế
Do ít kinh nghiệm về lãnh thổ này, một số thành kiến và nửa sự thật thường bắt nguồn từ các doanh nhân Séc có mối quan hệ với Việt Nam.
1. Có thể đồng ý với một bài báo nói rằng Việt Nam thực sự không phải là vùng đất của " những người bán hàng rong"; đất nước đang trong giai đoạn chuyển đổi từ một nền nông nghiệp quản lý trực tiếp trở lại thành một nền kinh tế thị trường tương đối hiện đại, sự tăng trưởng trong giai đoạn hiện nay chủ yếu là do ngành công nghiệp nhẹ. Tuy nhiên, ngoài sự tăng trưởng GDP nêu trên, mục tiêu đánh giá năng lực của thị trường mới này bao gồm cả những con số khác:
theo số liệu thống kê chưa công bố công khai, thu nhập trung bình hàng tháng ở các thị trấn trong năm 2002 chỉ là 626 nghìn. VND (khoảng 42 USD) và ở nông thôn chỉ 276 nghìn. VND (khoảng 18 đô la).
trên 70% dân số sống ở nông thôn (theo các nguồn khác nhau).
theo số liệu mới nhất khoảng 29% dân số sống dưới mức chuẩn nghèo.
Đối với những người quan tâm đến việc xuất khẩu hàng tiêu dùng bình thường sang Việt Nam thì đây là những con số không tốt. Mặt khác ở một khía cạnh tích cực cần được lưu ý là đất nước đang phát triển nhanh chóng lĩnh vực tư nhân, tạo cơ hội đáng kể cho việc nhập khẩu các phương tiện sản xuất (chế biến thực phẩm, bao bì, nhà máy sản xuất bia hơi nhỏ, cơ sở dệt, sản xuất giày ...).
2. "Nhiều người Việt Nam đã học ở Cộng hòa Séc và Tiệp Khắc cũ, hiện đang nắm giữ các vị trí quản lý và có thể ưu tiên cho nguồn cung cấp của Séc." Điều này cũng chỉ đúng một phần nào vì cần nói thêm là: nhiều người Việt Nam đã học ở Liên Xô cũ và Cộng hoà Liên bang Đức và khoảng 10 năm về đây cũng đã có nhiều người Việt Nam học tại các trường đại học châu Âu, Mỹ, Úc và châu Á. Trong các vị trí chính trị hàng đầu là các cựu sinh viên của Liên Xô vàcác nước ĐôngÂu cũ nhưng các nhà quản lý trong lĩnh vực kinh tế đã bắt đầu chiếm ưu thế với giáo dục phương Tây. Trong khi đất nước vẫn có một thuộc tính xã hội chủ nghĩa dưới tên gọi, thì thực tế (vẫn còn tham nhũng) là những đặc điểm chính trong lĩnh vực kinh tế. Khi quyết định về hợp đồng (hoặc chỉ về "thông tin"), khía cạnh "học sinh Séc cũ" có nghĩa thực tiễn rất ít.
3. Cộng hoà Séc cung cấp viện trợ phát triển cho Việt Nam do đó được sự hỗ trợ bởi các nhà chức trách Việt Nam và các nguồn cung cấp từ Séc cũng được yêu tiên. Cộng hòa Séc ngay cả trong điều kiện kinh tế mới và cho đến ngày hôm nay là quốc gia duy nhất trong các cựu Khối Đông Âu cũ vẫn cung cấp hỗ trợ cho Việt Nam theo hình thức hỗ trợ nhân đạo không thường xuyên khi có thảm họa thiên nhiên và đặc biệt là qua các hình thức dự án phát triển. Điều này được đánh giá tích cực từ phía Việt Nam và tạo điều kiện tốt ví dụ: để các công ty Séc được đón nhận với cơ quan nhà nước Việt Nam (đó là lợi thế đáng kể). Mặt khác khối lượng viện trợ phát triển Séc hoàn toàn không thể so sánh với khối lượng viện trợ phát triển được cung cấp ví dụ từ: Nhật Bản (chủ yếu dưới hình thức cho vay ưu đãi với sự hỗ trợ nhà nước), hoặc các nền kinh tế mạnh khác. Sự hỗ trợ phát triển của Séc cho Việt Nam chủ yếu mang tính biểu tượng và chắc chắn không thể chờ đợi "có qua có lại" cho các công ty Séc, như một số doanh nhân Séc vẫn hiểu làm.
Tiềm năng của đất nước về thương mại và du lịch
Tóm tắt các dữ liệu cơ bản về Việt Nam có thể nói đây là một thị trường tiêu biểu đang nổi lên với tất cả các thuộc tính thông thường của "thị trường mới nổi". Mặt khác, tiềm năng tăng trưởng hứa hẹn mức giá thấp, áp lực lớn của cạnh tranh quốc tế (đặc biệt là châu Á), nhận thức rõ tiềm năng của thị trường mới và sự thiếu sót của hệ thống phân phối ổn định và môi trường pháp luật chuẩn. Do đó kết quả chỉ có thể nhờ vào việc tiếp thị thật tốt (không phải qua hình thức bưu chính) và sự lựa chọn phù hợp với một đối tác địa phương đáng tin cậy. Không có phương pháp tiếp cận phổ cập, nhưng chắc chắn cần có sự kiên nhẫn, đủ thời gian và khả năng tài chính để làm việc trực tiếp trên lãnh thổ này.
Từ góc nhìn về du lịch thì Việt Nam vẫn có thể được coi là một trong những nước Đông Nam Á cuối cùng với "văn hoá dân gian" gốc, mặc dù điều này cũng nhanh chóng mất dần. Thú vị là ở các vùng miền núi, miền Trung và miền Bắc Việt Nam với cuộc sống của các dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, với sự phát triển của cơ sở hạ tầng (đường xá, đường dây điện), những vùng bị cô lập ban đầu này đã nhanh chóng được đông dân và đồng hóa các bộ tộc miền núi với phần lớn dân số Việt Nam.
Bờ biển được được giới thiệu nhiều nhất là ở miền Trung Việt Nam, bờ biển kéo dài hàng trăm cây số với nh���ng bãi cát hoang sơ và ít khách du lịch. Khu nghỉ mát bên bờ biển nổi tiếng ví dụ như: Nha Trang, tuy nhiên, đặc biệt là trong những tháng mùa hè được nhanh chóng lấp đầy bởi khách du lịch chủ yếu là khách trong nước. Ở miền Trung Việt Nam có một số di tích lịch sử - ví dụ Kinh đô Huế xưa (gợi nhớ đến Tử Cấm thành ở Bắc Kinh với quy mô nhỏ hơn) với các ngôi mộ được gìn giữa nằm quanh sông Hương xinh đẹp, hoặc các tháp Chăm thú vị ... Một điều thất vọng có thể nói đến là những bờ biển miền Bắc Việt Nam do ô nhiễm cao, nhưng khi đi thăm quan Vịnh Hạ Long (Hạ Long), với nước biển màu ngọc lam (mặc dù khi nhìn kỹ thì thấy nước đục), thì biển ở đó vẫn là một trải nghiệm độc đáo và khu vực này là một trong những điểm tham quan hàng đầu ở Việt Nam được được bảo vệ bởi UNESCO.
Sự hấp dẫn du lịch của thủ đô Hà Nội phần lớn gây tranh cãi. Mặc dù đã được gìn giữ, bảo tồn và kết hợp kiến trúc thuộc địa Pháp, sự đa dạng của các đường phố hẹp của châu Á và lối sống điển hình của cư dân; khách du lịch phải tìm cách can đảm để lẻn vào những con đường chật hẹp của những chiếc xe máy, những tiếng còi bất tận và mùi hôi mất dần vào buổi đêm.
Phía Nam của Việt Nam và trên hết là thành phố Hồ Chí Minh (Sài Gòn) sẽ phù hợp với khách du lịch, những người đánh giá cao về trật tự, đường phố rộng hơn, nhà cửa và cửa hàng hiện đại hơn. Những người quan tâm đến lịch sử hiện đại không nên bỏ lỡ phần tái thiết của các đường hầm dưới lòng đất trong cuộc chiến tranh ở khu vực Củ Chi. Cuối cùng phần không kém phần quan trọng là giới thiệu chuyến đi ở vùng đồng bằng sông Cửu Long với những ngôi làng nổi và các chợ nổi trên nước nhắc ta nhớ đến Thái Lan hoặc Campuchia.
Ấn tượng đầu tiên
Khi đến Việt Nam, bạn sẽ không thể tránh khỏi sự mệt mỏi gây ra bởi một chuyến bay dài giờ và một sự thay đổi về thời gian. Vào mùa hè (khoảng đầu tháng 5, ít nhất là cho đến cuối tháng 9), khí hậu nhiệt đới đặc biệt là ở Hà Nội với sự kết hợp giữa nóng và độ ẩm. Có lẽ bạn sẽ bị mướt mồ hôi, mà sau khi trở về khách sạn hoặc lên xe hơi là nơi tương đối lạnh có thể gây cho bạn các vấn đề về sức khỏe. Khó có thể tránh khỏi những cú sốc nhiệt độ này và có lẽ chỉ khi nào có thể về mặt kỹ thuật bạn yêu cầu giảm nhẹ điều hòa đi (vì việc bật máy điều hoà cả ngày chứng minh địa vị xã hội.) và bạn hãy mặc quần áo nhiều hơn (bạn hãy luôn mang theo áo khoác ở bên cạnh, mặc dù áo khoác không mặc vào mùa hè ở Việt Nam, tốt hơn hết bạn nên mang theo vali và có một cái áo sơ mi khô để dự trữ.).
Đánh giá về giao thông thì dường như có sự hỗn loạn đáng kể trên đường phố (và nói chung là ở Việt Nam).Nhưng trong thực tế nó diễn ra trong điều kiện khá lý tưởng. Tuy nhiên điều này chúng ta thường nhận ra sau đó. Vì vậy tốt hơn hết là nên kìm chế sự thôi thúc chỉ trích và "tư vấn" kinh nghiệm của chúng ta với các tiêu chuẩn Châu Âu, mà nên lắng nghe những người chủ nhà Việt Nam của chúng ta nhiều hơn.
Nếu ấn tượng đầu tiên của chúng ta cho thấy là người Việt Nam lịch sự và thân thiện thì đó là ấn tượng đúng. Thông thường nó không chỉ là phép lịch sự "thương mại" mà điều này cũng phổ biến ở các nước châu Á khác, mà đa số đó là mối quan hệ thực sự cởi mở.
Chúng ta sẽ bị bất ngờ rất sớm bởi cách nói chuyện của người Việt Nam mà có lẽ chúng ta có thể đánh giá sai và coi đây là sự thô lỗ hoặc thậm chí là xấc xược. Người Việt Nam thường hỏi người nước ngoài một cách cởi mở ví dụ về tuổi tác, tình trạng hôn nhân, kiếm được bao nhiêu tiền và những câu hỏi cá nhân khác mà trong thế giới phương Tây được coi là không thích hợp để nói hỏi. Tuy nhiên về phần chúng ta cũng có thể dễ dàng gặp phải các chủ đề không phù hợp; nhạy cảm và cần thiết tôn trọng là lịch sử Việt Nam liên quan đến các nỗ lực lâu dài cho sự tự do và độc lập bởi các thế lực bên ngoài và đến đây chúng ta không chỉ nói về cuộc nội chiến Miền Nam và Miền Bắc. Mặc dù quan điểm của người Việt Nam về chính phủ, đảng và cán bộ không phải tất cả đều được đánh giá hoàn hảo tích cực, những thường thì họ không muốn nghe điều này từ người nước ngoài. Nếu bạn cảm thấy cần phải chỉ trích điều gì đó, hãy nói một cách lịch sự và gián tiếp. Không nên đẩy người Việt Nam " vào lối cụt ." nói chuyện một cách lịch sự và thực tế thường giải quyết được nhiều hơn là la hét. Đề tài không phù hợp nhất là chỉ trích hay đùa về Hồ Chí Minh, ông được người Việt Nam tôn kính và không phân biệt, ông không chỉ tượng trưng cho cộng sản, mà ông là anh hùng và là người thống nhất đất nước thời hiện đại của dân tộc (theo cách nói của tác giả thì dường như ông thật sự là như vậy).
Các rủi ro
Ngay ở đoạn mở đầu này chúng ta phải nói trước là Việt Nam không phải là khu vực có nguy cơ đặc biệt, kể cả khi đánh giá về tất cả các yếu tố.
Nguy hiểm thực sự ở đây chắc chắn là sự hỗn loạn và vội vã của giao thông trên đường ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, không thể khuyên bạn nên lái xe ngoài thành phố vì điều này là không được phép theo các quy định của địa phương đối với người nước ngoài tạm trú tại Việt Nam. Trong trường hợp có tai nạn, mọi thứ không phụ thuộc vào bảo hiểm, và nếu người nước ngoài không có giấy phép lái xe Việt Nam thì anh ta sẽ là thủ phạm của tai nạn giao thông trong mọi trường hợp. Ngoài ra, thủ phạm phải trả phí chữa bệnh và trong các cơ sở y tế Việt Nam thì lệ phí có thể cao hơn nhiều so với mức độ chuyên nghiệp và vệ sinh ở các cơ sở này ...
Điều này liên quan đến nguy cơ thực sự thứ hai trên lãnh thổ, cụ thể là nguy cơ cho sức khoẻ. So với các lãnh thổ khác thì đây không phải là thảm họa. Nhưng bệnh khá phổ biết ở các cô gái mại dâm là AIDS mà chúng ta còn chưa nói về các bệnh truyền nhiễm lây qua đường tình dục "thông thường" khác. Với tiêu chuẩn vệ sinh và cách dùng phân bón cho rau tại Việt Nam thì bệnh viêm gan khá phổ biến ở Việt Nam, chưa kể đến các bệnh tiêu chảy bình thường mà hầu hết các du khách đều bị trong nhiều ngày.
Mặc dù các tai nạn và bệnh thông thường đều có thể được điều trị mà không gặp các vấn đề khó khăn tại bệnh viện địa phương (hoặc các phòng khám ở nông thôn), các trường hợp nghiêm trọng hơn được vận chuyển đến thành phố phát triển gần nhất là Bangkok, Hong Kong hoặc Singapore. Trong những trường hợp này, điều quan trọng là bạn phải có bảo hiểm du lịch bắt buộc.
Thật bất ngờ là nguy cơ trộm cắp (móc túi) đa số diễn ra ở phía Nam "tiên tiến" của Việt Nam (đặc biệt là Sài Gòn), ở phía Bắc chỉ là trường hợp ngoại lệ. Các vụ tấn công bạo lực với người nước ngoài không xảy ra phổ biến ở trong nước trừ khi du khách có hành xử dẫn đến những tình huống nguy hiểm. Nhìn chung thì nguy cơ trộm cắp chắc chắn là thấp hơn đáng kể so với ở Praha.
Trong phần tiếp theo, chúng tôi sẽ đề cập ngắn gọn đến các điều kiện quyết định cho sự thành công trong các cuộc đàm phán thương mại và chúng tôi sẽ thảo luận thêm chi tiết cụ thể và thói quen địa phương liên quan đến việc đàm phán và ký kết hợp đồng.
Thông tin trong bài thể hiện ý kiến cá nhân của tác giả chứ không phải dữ liệu chính thức của Đại sứ quán Cộng hòa Séc tại Hà Nội.